ΣΥΡΙΖA – Προοδευτική Συμμαχία – ΝΕ Ζακύνθου

Καθηγητής της Σχολής Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου (Ε.Α.Π.)

• ΕΡ: Έχει ψηφιστεί με πολύ μεγάλη πλειοψηφία στη Βουλή, νέος νομός για τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, ο Νόμος 4009/2011. Ωστόσο υπάρχουν πολλές αντιδράσεις από πανεπιστημιακούς, φοιτητές και εργαζόμενους. Ιδιαίτερα για την εκλογή πρυτανικών αρχών και για τη συμμετοχή εξω-πανεπιστημιακών προσωπικοτήτων στα συμβούλια διοίκησης των πανεπιστημίων, όπως προβλέπει ο 4009. Γιατί υπάρχουν αυτές οι αντιδράσεις; θεωρείτε ότι θα ωφεληθούν τα πανεπιστήμια από την εφαρμογή του νέου νόμου;

ΑΠ: Το δημόσιο πανεπιστήμιο πάσχει από όλες τις κακοδαιμονίες του Ελληνικού Δημοσίου. Ο ιδιαίτερος ακαδημαϊκός χαρακτήρας των ΑΕΙ και ΑΤΕΙ (στην συνέχεια θα χρησιμοποιώ τον όρο πανεπιστήμια για όλα τα Ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης) προσδίδει καινούργιες διαστάσεις στο πρόβλημα. Πιστεύω ότι όλες αυτές οι κακοδαιμονίες οφείλονται σε ένα δίκτυο πελατειακών σχέσεων που επιβλήθηκε έξωθεν (από το ίδιο το πολιτικό σύστημα) αναπτύχθηκε στο δημόσιο (με ευθύνη των διαπλεκομένων) και καθορίζει τις συμπεριφορές του. Έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι, όταν κουβεντιάζουμε για τα προβλήματα του Δημοσίου η συχνή επίκληση στις αρετές της ιδιωτικής πρωτοβουλίας ή στην συμμετοχή της κοινωνίας στη διοίκηση δημοσίων οργανισμών είναι, τις περισσότερες φορές, εκ του πονηρού. Δηλαδή, άλλο πράγμα εκφράζεται με λέξεις και άλλο εννοείται, ιδιαίτερα όταν αυτές οι επικλήσεις εκπορεύονται από μερίδα του πολιτικού προσωπικού που συμμετείχε (πρωταγωνιστικά, αγωνιστικά ή ως κομπάρσοι) στις πελατειακές μεταλλάξεις του οργανισμού της κοινωνίας μας.

• ΕΡ: Δηλαδή θεωρείτε ότι οι πιθανές ανειλικρινείς προθέσεις του πολιτικού συστήματος δικαιολογεί τις αντιδράσεις των πανεπιστημιακών;

ΑΠ: Πριν μας απασχολήσουν οι αντιδράσεις ας χαρτογραφήσουμε το τοπίο μέσα και γύρω από το πανεπιστήμιο. Θα ήθελα εξ αρχής να δηλώσω την πεποίθησή μου ότι πράγματι επείγουν αλλαγές στα πανεπιστήμια αλλά η θεσμοθέτηση θα πρέπει να αποτελεί την τελευταία πράξη ενός επικού δράματος σύγκρουσης με την συντήρηση, συμπεριλαμβανομένης της κομματικο-πολιτικο-κινηματικής συντήρησης, και όχι ένα μονόπρακτο νομοθέτησης κανόνων, όπως τον περίφημο νόμο 4009 της κ. Διαμαντοπούλου. Και τούτο διότι η Πολιτική Ηγεσία της χώρας μας (ούσα διαχρονικώς ένοχη δια των παρεμβάσεων της και της επιβολής κομματικοποίησης στη εκλογή πανεπιστημιακών αρχών αλλά και ακαδημαϊκών μελών) διεβουλεύθη τύποις με εκείνους που τώρα κατηγορεί ως σαμποτερ του νόμου 4009, με εκείνους που εκείνη δημιούργησε ως οντότητα και παράδοση. Πράγματι, δεν είναι μυστικό ότι τα λεγόμενα “πρυτανικά σχήματα”, δηλαδή οι υποψήφιοι πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις που διεκδικούσαν την ψήφο της πανεπιστημιακής κοινότητας στις μέχρι πρόσφατα πρυτανικές εκλογές, έχαιραν κομματικού χρίσματος οι δε φοιτητικές παρατάξεις που υποστήριζαν τα σχήματα πρόσκεινται σε, εκτός και εντός του κοινοβουλίου, κόμματα και μάλιστα σε κόμματα που κατείχαν και κατέχουν την εκτελεστική εξουσία.

• ΕΡ: Ωστόσο πως είναι δυνατόν να μην εφαρμόζεται ένας νόμος για τα πανεπιστήμια που ψηφίστηκε στη Βουλή;

ΑΠ: Πιστεύω ότι οι νόμοι στη Δημοκρατία θα έπρεπε να εφαρμόζονται. Το φαινόμενο που περιγράφετε όμως δεν είναι μοναδικό στην Ελληνική κοινωνία, πλήθος νομοθετημάτων έχουν μείνει ανεφάρμοστα. Παραδείγματος χάριν ότι αφορά στα λεγόμενα κλειστά επαγγέλματα. Το γεγονός ότι ο νόμος 4009, έστω και εάν ψηφίστηκε από 220 βουλευτές της προηγούμενης σύνθεσης του κοινοβουλίου, δεν εφαρμόζεται ακόμα και ότι η σημερινή πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας δηλώνει ότι διατίθεται να προβεί σε τροποποιήσεις δεν με εκπλήσσει. Αντίθετα, θα έπρεπε να ήταν αναμενόμενο. Διότι, ανεξάρτητα από την ορθότητα ή μη-ορθότητα των διατάξεων του νέου νόμου, το παλαιό πολιτικό προσωπικό (π.χ. της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ) δεν μπορεί να τις επιβάλλει δημοκρατικά ως στερούμενο κάθε είδους καλής μαρτυρίας για τις προθέσεις του. Ακριβώς για τον ίδιο λόγο που ο κ. Πάγγαλος δεν γίνεται πιστευτός όταν προσπαθεί να κηρύξει δημοκρατία και πολιτική ηθική διαχέοντας τις δικές του ευθύνες στην κοινωνία. Ακριβώς για τον ίδιο λόγο για τον οποίο φοβούμαι ότι η σημερινή συγκυβέρνηση δεν θα μπορέσει να εξασφαλίσει αποδοτικότητα στη δημόσια διοίκηση.

• ΕΡ: Δηλαδή ο νόμος μπορεί να είναι καλός αλλά οι πανεπιστημιακοί και οι φοιτητικές παρατάξεις δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση;

Απ: Πιστεύω ότι θα πρέπει να αναζητήσουμε τη ρίζα του προβλήματος στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τους θεσμούς και στις πολιτικές που τους αναδεικνύουν, τους υποστηρίζουν και τους ισχυροποιούν. Θα πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι οι θεσμοί, πέραν του αντικειμένου που στην περίπτωσή μας είναι η ανώτατη εκπαίδευση, έχουν και υποκείμενο που στην περίπτωσή μας είναι το ακαδημαϊκό προσωπικό και οι φοιτητές της χώρας. Επειδή δε ο οποιοσδήποτε νόμος που αφορά στη λειτουργία του πανεπιστήμιου θα πρέπει να προβλέπει δημοκρατικές διαδικασίες, τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο, η επιλογή διοικήσεων και πανεπιστημιακών αρχών θα γίνεται με την ανάδειξη και επιβολή της πλειοψηφούσας άποψης του υποκειμένου, δηλαδή της πανεπιστημιακής κοινότητας. Εάν λοιπόν δεχθούμε, όπως άλλωστε διατυμπανίζεται από τα κόμματα του τέως δικοματισμού, ότι οι διαμορφωμένες πλειοψηφίες στον πανεπιστήμιο είναι οπισθοδρομικές, θα πρέπει ή να στερήσουμε το πανεπιστήμιο από το αυτοδιοίκητο και κάποιος άλλος θα αναλάβει την ευθύνη της διοίκησης ή να ενεργοποιήσουμε πολιτικές που να αναδείξουν σε πλειοψηφία τις προοδευτικές απόψεις.

• ΕΡ: Το Σύνταγμα όμως κατοχυρώνει ότι τα πανεπιστήμια είναι αυτοδιοίκητα. Απομένουν λοιπόν οι πολιτικές. Ποιες πολιτικές χρειάζονται κατά τη γνώμη σας;

ΑΠ: Επιτρέψτε μου να επιμείνω στο αυτοδιοίκητο για λίγο, διότι μπορεί να αντλήσει κανείς ενδείξεις για το τι πάει στραβά στη Δημόσια Διοίκηση. Κάθε νεοσύστατο Ελληνικό πανεπιστήμιο περνάει μία περίοδο “κηδεμονίας”, πριν αποκτήσει τους όρους αυτοδυναμίας. Κατά την περίοδο αυτή το Υπουργείο Παιδείας διορίζει “αριστίνδην” τη Διοίκηση. Σχεδόν όλες οι διοικήσεις που διόρισαν οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις στα νεο-ιδρυθέντα πανεπιστήμια αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές και έδρασαν κατά κανόνα προς ζημεία των Ιδρυμάτων που τους εμπιστεύτηκαν! Βέβαια, το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων είναι παγκόσμια πρακτική (για ουσιαστικούς λόγους) και δεν τίθεται θέμα για την κατάργησή του. Οι κυβερνώντες θεσμοθετούν την διάρθρωση της πανεπιστημιακής διοίκησης, τους κανόνες εκλογής ακαδημαϊκών μελών στην διοίκηση, της επιλογής εξω-πανεπιστημιακών μελών και του εξω-πανεπιστημιακού Προέδρου στα Συμβούλια Διοίκησης. Κατά τα άλλα η αρμοδιότητα και ευθύνη απομένει στον αυτοδιοίκητο πανεπιστημιακό οργανισμό.

• ΕΡ: Και οι πολιτικές ανάδειξης των προοδευτικών απόψεων;

ΑΠ: Όσον αφορά τώρα στις πολιτικές που θα έπρεπε να είχαν εκπονηθεί έχουν να κάμουν με τη χρηματοδότηση και αξιολόγηση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου. Διότι πιστεύω ότι οι “προοδευτικές απόψεις” εκφράζονται κυρίως από το κομμάτι των πανεπιστημιακών που πρωτοστατούν στην έρευνα και στην εκπαίδευση. Δυστυχώς όμως οι κυβερνώντες δεν προθυμοποιούνται να εκπονήσουν κατάλληλες πολιτικές διότι δεν θέλουν την αύξηση των κονδυλίων στο κοινωνικό κράτος, εν προκειμένω στο δημόσιο πανεπιστήμιο. Πιστεύουν ότι εάν το δημόσιο πανεπιστήμιο λειτουργήσει ως οργανισμός (ή υποκατασταθεί από οργανισμούς) της ελεύθερης αγοράς θα λειτουργήσει, αυτομάτως, αποδοτικά. Εν τοιαύτη περιπτώσει εάν δεν λειτουργήσει σωστά θα ευθύνεται ο οργανισμός και όχι η κυβέρνηση!

• ΕΡ: Τα πανεπιστήμια όμως δεν πρέπει να είναι κλειστά “γκέτο¨. Η συμμετοχή της κοινωνίας στη διοίκηση των πανεπιστημίων θα τα δέσει στενότερα με τις κοινωνικές ανάγκες που πρέπει να εξυπηρετούν. Ο φορολογούμενος πολίτης πρέπει να μπορεί να ελέγχει τους πρυτάνεις. Τα παραδείγματα κακοδιαχείρισης που διαβάζουμε στον Τύπο και φτάνουν στην Δικαιοσύνη , αυτό δεν λένε;

ΑΠ: Πράγματι, τα παραδείγματα κακοδιαχείρισης στα πανεπιστήμια, μέχρι και εγκληματικής κακοδιαχείρισης, αποδεικνύουν ότι πολλά πράγματα πάνε άσχημα με τις διοικήσεις και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Ας δούμε όμως κατά πόσον ο καινούργιος νόμος συντελεί σε αυτά που πολύ σωστά αναφέρετε και πολύ περισσότερο κατά πόσον η καθεστηκυία πολιτική (διότι όπως σας είπα ήδη δεν διαφωνώ κατ’ ανάγκη με τον νόμο και τις κανονιστικές διατάξεις του αλλά με το πως θα εφαρμοστεί) αποσκοπεί στη χρηστή διοίκηση των πανεπιστημίων. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τα Συμβούλια Διοίκησης τα οποία διαφημίζεται ότι θα συμβάλλουν στην “κοινωνική συμμετοχή στα πανεπιστήμια” και στην “λογοδοσία των πανεπιστημιακών αρχών” ενώ παράλληλα θα εξασφαλίζουν τον “αυτοδιοίκητο χαρακτήρα” του πανεπιστήμιου. Τα Συμβούλια Διοίκησης (με σημαντικές διοικητικές, αναπτυξιακές και ακαδημαϊκές αρμοδιότητες) θα απαρτίζονται και από εξω-πανεπιστημιακές προσωπικότητες (ο Πρόεδρος μάλιστα του Συμβουλίου θα είναι εξω-πανεπιστημιακός) οι οποίες όμως θα επιλέγονται από τα πανεπιστημιακά μέλη. Ωστόσο, για την επιλογή “επώνυμων” παραγόντων της ευρύτερης κοινωνικής ζωής, η “πλειοψηφούσα άποψη” στο πανεπιστήμιο θα διαμορφώνεται αποκλειστικά από την περιρρέουσα κοινωνική αντίληψη.

• ΕΡ: Τι εννοείτε ότι η “πλειοψηφούσα άποψη” θα διαμορφώνεται αποκλειστικά από την περιρρέουσα κοινωνική αντίληψη;

ΑΠ: Εννοώ ότι οι πανεπιστημιακοί θα επιλέγουν κατά πλειοψηφία όπως και η κοινωνία, όπως και η πολιτική ηγεσία, όπως και οι άνθρωποι των ΜΜΕ. Πράγματι η αξιολόγηση “κοινωνικά επωνύμων” δεν υπόκειται σε επιστημονικά κριτήρια (ούτε ο νόμος επιτάσσει να έχουν επιστημονικές ή τεχνοκρατικές περγαμηνές) και συνεπώς στο θέμα αυτό η πανεπιστημιακή κοινότητα δεν διαφέρει από την ευρύτερη κοινωνία. Διακρίνουμε λοιπόν την πρόθεση του νομοθέτη του 4009 να αναδεικνύονται, στις διοικήσεις των πανεπιστημίων, προσωπικότητες του ιδίου αξιακού και ηθικού μεγέθους όπως αυτές που αναδεικνύει η πολιτική ηγεσία στις διοικήσεις των δημοσίων και κοινωφελών οργανισμών. Ερωτώ λοιπόν πως θα αποτιμούσαν το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ την επιλογή του Δρ. Γ. Βουλγαράκη στην διοίκηση ή και στην προεδρία του Οικονομικού Πανεπιστημίου; Πως θα αποτιμούσαν την εκλογή του κ. Χρήστου Ζαχόπουλου ως προέδρου του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου . Στην επιλογή εκείνων των “προβεβλημένων προσωπικοτήτων” που μεταπηδούν από το θέαμα, τον αθλητισμό ή την δημοσιογραφία στα ψηφοδέλτιά τους; Στην επιλογή ιδιοκτητών ΜΜΕ που διαπλέκονται διαχρονικά μαζί τους; Επιτυχημένων επιχειρηματιών με παράκτιες εταιρείας που φοροδιαφεύγουν; Προσωπικότητες του κομματικού χώρου που στελεχώνουν τις Γενικές και Ειδικές Γραμματείες στις πολιτικές ηγεσίες των Υπουργείων; Θα μπορούσα να συνεχίσω επί μακρόν αλλά ήδη διατύπωσα την αμφιβολία μου ότι πίσω από την καλύπτρα της συμμετοχής της κοινωνίας στην πανεπιστημιακή διοίκηση ελοχεύει ο κίνδυνος να μεταφέρουμε τον αμιγή πολιτικό πελατειασμό στο ήδη πελατειακά βεβαρημένο πανεπιστήμιο. Βεβαίως, η κυβερνώσα συνεργασία των ημερών μας δηλώνει σε όλους τους τόνους ότι τα πράγματα άλλαξαν και ότι από εδώ και στο εξής όλα θα λειτουργούν σωστά στον δημόσιο τομέα. Αυτό όμως, μετά μάλιστα από την πρόσφατη προώθηση στις Γενικές Γραμματείες των Υπουργείων των κομματικών στελεχών που δεν εκλέχθηκαν βουλευτές, απομένει να το δούμε για να πεισθούμε.

• ΕΡ: Δέχεστε λοιπόν ότι ο νόμος 4009 μπορεί να εμπεριέχει στοιχεία ανοίγματος προς την κοινωνία αλλά ισχυρίζεστε ότι η εφαρμογή του θα είναι επιζήμια;

ΑΠ: Απορώ γιατί εκπλήσσεστε! Πάρτε ως παράδειγμα το άρθρο 86 του Συντάγματος και εν γένει αυτό που λέμε “νόμο περί ευθύνης υπουργών”. Είμαι σίγουρος ότι ο κ. Βενιζέλος στην αγόρευσή του, το 2001 αν δεν κάνω λάθος, θα είχε αναπτύξει πληθώρα επιχειρημάτων για να υποστηρίξει την ευεργετική επίδραση που θα είχε αυτός ο συνταγματικός κανόνας στην πολιτική ζωή του τόπου. Σίγουρα θα αναφέρθηκε στην διεθνή συνταγματική εμπειρία και στις πολιτικές πρακτικές προηγμένων χωρών. Σήμερα έχουμε την αλγεινή εμπειρία της εφαρμογής αυτών των διατάξεων για την παραγραφή πολιτικών εγκλημάτων για τα οποία ένας οποιοσδήποτε πολίτης θα έμπαινε φυλακή. Το ζητούμενο στο πανεπιστήμιο δεν είναι να εφαρμόσουμε κανόνες οι οποίοι υπό προϋποθέσεις συντελούν στην ευνομία των Ιδρυμάτων αλλά να εκπονήσουμε πολιτικές για την αναβάθμιση του πανεπιστήμιου της σημερινής Ελληνικής πραγματικότητας. Ο νόμος 4009 εμπεριέχει και άλλες διατάξεις (π.χ. για την ισχυροποίηση της Σχολής, την ανάδειξη του Προγράμματος Σπουδών σε ακαδημαϊκή μονάδα, στην υποβάθμιση του Τμήματος, στο διαχωρισμό προπτυχιακών από μεταπτυχιακές σπουδές, το κολόβιασμα της δια βίου εκπαίδευσης, την εκλογή του Κοσμήτορα και του Πρύτανη κτλ) που με φοβίζουν εξ ίσου εάν εφαρμοστούν στρεβλά.

• ΕΡ: Μπορεί το πανεπιστήμιο να εξυγιανθεί από μόνο του; Ποιος θα ελέγχει τον καθηγητή; Πως θα επιβληθεί η αξιοκρατία; Γιατί τα πανεπιστήμια δεν μπόρεσαν τόσα χρόνια να εκλέξουν τους σωστούς ανθρώπους στις διοικήσεις τους; Πως είναι δυνατόν το πανεπιστήμιο να είναι υπό κατάληψη τον περισσότερο χρόνο; Να γίνονται βανδαλισμοί και κανείς να μην επεμβαίνει; Βλέπετε ότι υπάρχουν πολλές ερωτήσεις, ότι ο πολίτης βλέπει με καχυποψία το πανεπιστήμιο.

ΑΠ: Βάζετε πολλά ζητήματα που πράγματι φωτογραφίζουν όψεις του σημερινού πανεπιστήμιου. Θα πρέπει να είμαστε όμως προσεκτικοί. Σήμερα, πάρα πολύ λίγοι θα συμφωνούσαν ότι βιώνουμε αυτήν την οικονομική κρίση επειδή οι Έλληνες είμαστε κηφήνες, δεν δουλεύουμε αλλά θέλουμε να ζούμε με δανεικά. Κάποιοι όμως προσπάθησαν να μας πείσουν ότι αυτή είναι η μόνη και αποκλειστική αιτία. Αυτό βέβαια δεν απαλλάσσει κανέναν από εμάς από τις άμεσες ή έμμεσες ευθύνες μας. Το ίδιο συμβαίνει και με το πανεπιστήμιο. Φτάσαμε σ΄ αυτή την κατάσταση μετά από πολιτικές 30 χρόνων. Το να φέρουμε απλώς κάποιες λύσεις είναι εύκολο, το να φέρουμε τις σωστές λύσεις είναι το δύσκολο. Όπως και η Ελλάδα έτσι και το Ελληνικό πανεπιστήμιο διαθέτει σημαντικούς ανθρώπινους πόρους και πρέπει να βρει τρόπο να τους αξιοποιήσει. Μάλιστα στο πανεπιστήμιο το ανθρώπινο δυναμικό εκλέγεται και αξιολογείται συνέχεια, π.χ. με τις δημοσιεύσεις των επιστημόνων και τις εξετάσεις των φοιτητών. Είναι από τους λίγους οργανισμούς που η αξιολόγηση είναι εγγενής της λειτουργίας του. Το πρόβλημα προέκυψε όταν χρησιμοποιήθηκαν εξωγενείς παράγοντες (δηλαδή νοοτροπίες και πρακτικές) για να αντικατασταθεί η πανεπιστημιακή δεοντολογία με μεθόδους της πελατειακής πολιτικής. Αν θέλετε ένα “ανώδυνο” παράδειγμα θα σας αναφέρω την απόφαση κάποιας συγκλήτου να δώσει μία ακόμα εξεταστική περίοδο ή άλλες διευκολύνσεις στους φοιτητές προκειμένου να επανεκλεγεί ο πρύτανης με την ψήφο των φοιτητών. Αν θέλατε πιο “οδυνηρό” παράδειγμα θα μπορούσα να αναφερθώ σε επεμβάσεις, ένθεν κακείθεν, σε εκλογές ή προαγωγές πανεπιστημιακών μελών. Με τέτοιες “ανώδυνες” ή “οδυνηρές” ενέργειες διαμορφώθηκε μία στρεβλή παράδοση και πλήγηκε η ποιότητα των σπουδών.

• ΕΡ: Γιατί όμως δεν υπήρξε καμία αντίδραση;

ΑΠ: Νομίζετε ότι δεν υπήρχαν καθηγητικές φωνές που διαφώνησαν; Υπήρξαν και υπάρχουν, με προσωπικό κόστος, και μάλιστα αυτές οι φωνές ανήκαν κυρίως στους επιστημονικά αξιότερους. Γιατί τότε επεκράτησαν οι “άλλοι”; Διότι οι “άλλοι” άντλησαν επιχειρήματα από “κοινωνικούς λόγους” και επικαλέσθηκαν το προφανές, που άλλωστε τους συνέφερε, τον δρόμο της ήσσονος προσπάθειας. Κατά κανόνα δε, είχαν την αρωγή του πολιτικού συστήματος. Πιστεύω ότι η δημοκρατία και το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων θα λειτουργήσουν θεσμικά προς όφελος της ανώτατης εκπαίδευσης εάν εκπονηθούν πολιτικές που απελευθερώνουν την ΑΡΙΣΤΕΙΑ στα Πανεπιστήμια. Αλλά η αριστεία συνεπάγεται δραστηριότητα ενώ το “αντίπαλον δέος” συνεπάγεται την αδράνεια. Συνεπώς, τέτοιες πολιτικές δεν μπορούν να αφορούν σε τίποτα άλλο παρά στην χρηματοδότηση της επιστημονικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας και στη συνέχεια την αποτίμηση του έργου των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Αντιθέτως, η μη χρηματοδότηση πριμοδοτεί την απραξία.

• ΕΡ: Κατά πόσον ο 4009 εντάσσεται σε αυτή την κατηγορία πολιτικών που αναφέρατε;

ΑΠ: Φοβάμαι κατά πολύ λίγο. Πιστεύω ότι η νομοθέτηση σωστών κανόνων διοίκησης θα πρέπει να εδράζεται σε υπάρχουσα, ισχυρή επιστημονική παράδοση και όχι το αντίστροφο. Αν λείπει η παράδοση δεν δημιουργείται με νομοθέτηση κανόνων για να λειτουργεί το πανεπιστήμιο με τον αυτόματο πιλότο. Η παράδοση εγκαθιδρύεται με άσκηση πολιτικών που διαρκώς ενισχύουν την αριστεία. Δυστυχώς όμως, σε όλες (τις πάμπολλες) εξαγγελθείσες μεταρρυθμίσεις του εκπαιδευτικού συστήματος, και πριν από την κρίση που μας μαστίζει σήμερα, δεν υπήρξε αυτό το πνεύμα, δεν συμπεριελήφθη αύξηση και σταθερότητα της χρηματοδότησης ή η θεσμοθέτηση ενός σχεδίου βαθμωτής βελτίωσης των οικονομικών της εκπαίδευσης. Οι εξαγγελίες αφορούσαν εν γένει “νέα συστήματα”, “φιλοσοφίες της εκπαίδευσης”, “νέες μεθόδους αξιολόγησης” κοκ.

• ΕΡ: Όπως είπατε σήμερα ζούμε μία πρωτόγνωρη οικονομική κρίση που θα συνεχίσει να μας επιβαρύνει για πολλά χρόνια. Πιστεύετε ότι εάν δεν βρεθούν χρήματα για την εκπαίδευση δεν θα μπορέσουν να υπάρξουν βελτιώσεις;

ΑΠ: Η έλλειψη πόρων έχει σημαδέψει και το πανεπιστήμιο. Έχετε ακούσει για τις περικοπές που εξαγγέλουν. Πιστεύω όμως ότι μπορεί να γίνει καλύτερη κατανομή των υπαρχόντων πόρων. Είναι όμως ζήτημα προσανατολισμού της πολιτικής ηγεσίας και προτεραιοτήτων. Αν οι κυβεντώντες δεν πιστεύουν στο κοινωνικό κράτος τότε η Υγεία, η Παιδεία και η Ασφάλιση θα βάλλονται ανελέητα Πιστεύω ότι πρέπει να επενδύσουμε στη δημόσια εκπαίδευση ακόμα και τώρα, χρησιμοποιώντας το ΕΣΠΑ ή όποιους άλλους πόρους, αλλά με όραμα, σχέδιο και αποφασιστικότητα. Ωστόσο, ο κάθε υπουργός ή υφυπουργός Παιδείας ανακαλύπτει και από ένα εκπαιδευτικό σύστημα ξένης χώρας το οποίο, κατά τη γνώμη του, είναι πολύ φτηνό και ιδιαίτερα αποδοτικό ώστε να αξίζει να το μιμηθούμε, π.χ. η κ. Γιαννάκου ανακάλυψε το Φιλανδικό σύστημα και ο κ. Πανάρετος μας γέμισε από σοφούς συμβουλάτορες από όλο τον κόσμο. Η παντελής αποτυχία τους να φτάσουν σε αποτελέσματα οφείλεται στην αδυναμία τους να καταλάβουν ότι “η φτώχεια είναι ακριβή”. Παγιδεύονται με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ο φτωχός, αγοράζοντας φτηνά παπούτσια που φθείρονται σε 3 μήνες, ξοδεύει διπλάσια χρήματα από εκείνον που ξοδεύει δυο φορές περισσότερο για να αγοράσει καλά παπούτσια, που όμως θα κρατήσουν ένα χρόνο! Έτσι ακριβώς η σποραδική χρηματοδότηση εκπαιδευτικών και ερευνητικών υποδομών έχει ως αποτέλεσμα την άναρχη συσσώρευση μέσων, πολλές φορές επαναλαμβανόμενων και τις περισσότερες φορές ελλιπών. Δεν δόθηκε ποτέ η δυνατότητα σταθερής χρηματοδότησης στο πανεπιστήμιο ώστε να εκπονηθεί αναπτυξιακό σχέδιο, το οποίο σε βάθος χρόνου θα προσέφερε σοβαρή υλικοτεχνική υποδομή, χωρίς επαναλήψεις και χωρίς κενά. Θα μπορούσε αυτό το σχέδιο να είναι η αιτία να αναδειχθούν στις πανεπιστημιακές διοικήσεις οι καλύτεροι. Εκείνοι που θα είχαν τη γνώση και το ταλέντο του προγραμματισμού προς όφελος όλης της κοινότητας.

• ΕΡ: Και οι άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης, τι τύχη θα έχει το δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο;

ΑΠ: Το πρόβλημα που ανέφερα, δυστυχώς κατακλύζει όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Πόσες φορές ξαναγράφτηκαν τα βιβλία στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση; πόσες φορές αγοράστηκαν εργαστηριακά όργανα και εποπτικό υλικό για τα σχολεία; και στο τέλος ή είναι ελλιπή ή δεν χρησιμοποιούνται. Η λυκειακή εκπαίδευση παρέχεται στα φροντιστήρια! Τα επιτυχημένα ξένα συστήματα, που επικαλέσθηκαν οι κατά καιρούς κυβερνώντες, εδράζονται σε μακροχρόνιες προγραμματισμένες επενδύσεις στην εκπαίδευση που εν τέλει συνέτειναν σε ένα σταθερό, αποδοτικό και οικονομικά νοικοκυρεμένο σύστημα. Στη χώρα μας, σπαταλώνται οι φόροι και τα χρήματα του πολίτη χωρίς αποτέλεσμα για τον πολίτη! Φαντάζεστε τι θα είχε συμβεί αν με κάποιο τρόπο, κάποια Ελληνική κυβέρνηση του παρελθόντος, είχε βρει το τέχνασμα να διοχετεύσει τα χρήματα, που ξοδεύει τόσα χρόνια ο Έλληνας γονιός στα φροντιστήρια, στην δημόσια Βθμια Εκπαίδευση; Οι Ελληνικές κυβερνήσεις ποτέ δεν πίστεψαν στο αποδοτικό δημόσιο και για το λόγο αυτό το χρησιμοποίησαν ως αποθετήριο των πελατειακών τους υποχρεώσεων. Το ίδιο συμβαίνει και στο πανεπιστήμιο που χρησιμοποιείται ως αποθετήριο μελλοντικών ανέργων. Το ίδιο συμβαίνει και με την απαξίωση του δημόσιου λυκείου, όπου τα φροντιστήρια λειτουργούν ως αντίδοτο στις χαμηλές απολαβές του εκπαιδευτικού και στην ανεργία των πτυχιούχων.

• ΕΡ: Ας επανέλθουμε όμως στον νόμο της κ. Διαμαντοπούλου για τα πανεπιστήμια. Η βασική του φιλοσοφία, όπως παρουσιάζεται, αφορά στην σύνδεση του πανεπιστημίου με την ανάπτυξη της γνώσης και τεχνολογίας που χρειάζεται η χώρα. Κατά την γνώμη σας μπορεί να επιτελέσει αυτόν τον ρόλο;

ΑΠ: Η θέση που καταλάμβανε το δημόσιο πανεπιστήμιο στα αναπτυξιακά σχέδια των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων είτε ήταν άνευ σημασίας ή εξοργιστική. Απορεί κανείς με τις “στρατηγικές” που κατά καιρούς διατυπώνονται από επίσημα χείλη. Θα θυμάστε βέβαια τις προτάσεις του κ. Γ. Α. Παπανδρέου για συνένωση του Υπουργείου Εργασίας με το Υπουργείο Παιδείας. Θα θυμάστε τον θόρυβο για την δια βίου εκπαίδευση και την μετονομασία του υπουργείου προκειμένου να σηματοδοτήσει τη σημασία της δια βίου εκπαίδευσης. Σήμερα το κομμάτι “δια βίου εκπαίδευσης” εντάχθηκε στο Υπουργείο Εργασίας και η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας έφυγε από το Υπουργείο Παιδείας και ξαναγύρισε στο Υπουργείο Ανάπτυξης! Θαρρείς και κουνάμε πιόνια σε μία παρτίδα σκάκι! Τι απέγιναν οι εξαγγελίες του Ανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ για την προσέλκυση φοιτητών από τα Βαλκάνια και τις Μεσογειακές χώρες στα Ελληνικά πανεπιστήμια; Δεν πρόκειται βέβαια μόνο για ερασιτεχνισμό ή ανικανότητα αλλά για αδιαφορία! Απλώς το Δημόσιο και το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν χωράει στην αντίληψη της ελεύθερης αγοράς. Αναβάθμιση του Δημοσίου και του δημοσίου πανεπιστημίου, σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, σημαίνει ιδιωτικοποίηση! Ακόμα και στην αντίληψη των σοσιαλιζόντων ή σοσιαλδημοκρατιζόντων κυβερνώντων, που κατά τα άλλα αντιτίθενται στην ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων, το αποδοτικό πανεπιστήμιο θα πρέπει να δρα ως ανταγωνιστική επιχείρηση που παράγει πτυχία και ερευνητικό προϊόν άμεσα αξιοποιήσιμο στην παραγωγή πλούτου. Όχι εκπαίδευση και έρευνα αξιοποιήσιμες ως κεφάλαιο σε ένα εθνικό σχέδιο ανάπτυξης αλλά μικρο-οικονομικά αξιοποιήσιμες ως υπαλληλική εργασία και επιχειρηματικότητα. Πάνω σε αυτή τη φιλοσοφία αναπτύχθηκε και ο Ν4009.

• ΕΡ: Λέγεται ότι η σύνδεση της αξιολόγησης του πανεπιστημίου με την χρηματοδότησή του θα ωθήσει τα πανεπιστήμια να γίνουν περισσότερο αποδοτικά και ο συναγωνισμός μεταξύ των πανεπιστημίων θα έχει ως αποτέλεσμα την βελτίωση των σπουδών. Ποια είναι η άποψή σας επ΄ αυτού;

ΑΠ: Κατ’ αρχάς δεν ξέρω για ποια χρηματοδότηση μιλάμε. Διαβάζω ότι ο προϋπολογισμός για τις ανελαστικές δαπάνες των πανεπιστημίων δεν είναι εξασφαλισμένος. Θα μπορούσαμε να συζητήσουμε επί μακρόν το κατά πόσον η οργάνωση και η σύζευξη αξιολόγησης-χρηματοδότησης του Ν4009 συντείνει στην αποδοτική λειτουργία του πανεπιστημίου, έστω και με επιχειρησιακά πρότυπα. Πρωτεύει όμως να εξετάσουμε το κατά πόσον ο θεμελιώδης προορισμός της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, σε συνάρτηση με την αυτοτέλεια και αυτοδιοίκηση των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης, συνάδουν με το επιχειρησιακό μοντέλο. Διότι, όπως ήδη είπα, σε αντίθεση με μία αυτοδύναμη και αυτοδιοίκητη επιχείρηση το δημόσιο πανεπιστήμιο λειτουργεί προς όφελος της κοινωνίας ως οργανικού συνόλου. Δεν παράγει προϊόν άμεσα αξιοποιήσιμο από τον συγκεκριμένο καταναλωτή, όπως μία ΔΕΚΟ, αλλά αξιοποιήσιμο από την κοινωνία ως οργανικό σύνολο. Επιπλέον, σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις όπου (ενδεχομένως) ο συναγωνισμός καλυτερεύει τις υπηρεσίες, την ποιότητα και τις τιμές, η Ελληνική κοινωνία δεν έχει να κερδίσει τίποτα εάν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας δίνει καλύτερα πτυχία Ιατρικής από τον Πανεπιστήμιο Κρήτης. Τα Ελληνικά πανεπιστήμια είναι επένδυση της κοινωνίας μας για το μέλλον της (έστω και εάν οι Ελληνικές κυβερνήσεις ίδρυσαν σχολές προκειμένου να ενισχυθούν οι τοπικές αγορές!).

• ΕΡ: Θα ήθελα να επιμείνω στην ερώτηση. Γνωρίζουμε ότι σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ υπάρχουν άριστα πανεπιστήμια, πολύ καλά, καλά κτλ. Διαφωνείτε να χρηματοδοτούνται τα πανεπιστήμια σύμφωνα με την απόδοσή τους;

ΑΠ: Πιστεύω ότι πρέπει να επιχορηγείται η έρευνα του επιστήμονα σύμφωνα με τα επιτεύγματά του. Πιστεύω ότι πρέπει να παρέχει η Πολιτεία την δυνατότητα υποδομών στον επιστήμονα πριν τον αξιολογήσει. Γνωρίζω Τμήματα και ερευνητικές ομάδες διεθνούς φήμης σε περιφερειακά, απομακρυσμένα πανεπιστήμια, όπου δεν προτιμούνται λόγω της γεωγραφικής τους θέσης. Είναι δίκαιο να τους αξιολογήσουμε σύμφωνα με τα επιτεύγματα των φοιτητών τους, στην ίδια βάση με τα αντίστοιχα Τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών; Ο ανταγωνισμός, που τόσο θερμά ευαγγελίζεται η ελεύθερη αγορά, δεν έχει θέση στο πανεπιστήμιο παρά μόνο ως άμιλλα μεταξύ ομοτίμων. Δυστυχώς, η επιστημονική άμιλλα μεταξύ επιστημόνων βάλλεται από συντεχνιασμούς και πολιτικές παρεμβάσεις (ναι πολιτικές παρεμβάσεις!!!), από την έλλειψη εθνικής χρηματοδότησης και υποδομών. Εν τούτοις τα Ελληνικά πανεπιστήμια διαθέτουν επιστημονικό προσωπικό που παράγει έργο υψηλού επιπέδου, όπως άλλωστε φαίνεται στις ετήσιες εκθέσεις του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και στις συγκρίσεις με τους μέσους όρους των άλλων Ευρωπαϊκών κρατών. Πρέπει να επισημάνω ότι η δυνατότητα που προσεφέρθη από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη Ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα, για διεκδίκηση χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων, εκτόξευσε την παραγωγή ελληνικών επιστημονικών δημοσιεύσεων. Θα πρέπει επίσης να σημειώσετε ότι οι Ευρωπαίοι πανεπιστημιακοί, με τους οποίους αμιλλόμαστε, αξιολογούνται και χρηματοδοτούν την έρευνά τους από εθνικά κυρίως προγράμματα των χωρών τους. Υπάρχει λοιπόν έντονο το στοιχείο της άμιλλας στον Ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο, υπάρχουν σημαντικά επιστημονικά επιτεύγματα υπό δύσκολες συνθήκες και απομένει να εκπονηθούν πολιτικές που θα τα μετουσιώσουν σε κοινωνικό κέρδος.

• ΕΡ: Πόσο συμβάλλουν αυτά τα επιτεύγματα στην ανάπτυξη της οικονομίας μας.

ΑΠ: Το πρόβλημα είναι ότι οι Ελληνικές κυβερνήσεις αντιλαμβάνονται αυτό το κέρδος αποκλειστικά και μόνο ως επιχειρηματικό κέρδος. Προσωπικά δεν έχω αντίρρηση για σύμπραξη πανεπιστημιακών ερευνητικών ομάδων με επιχειρήσεις αλλά δεν μπορεί να αποτελεί πρωταρχικό στόχο. Εξ άλλου τα ερευνητικά επιτεύγματα βρίσκουν από μόνα τους το δρόμο για καινοτομικές εφαρμογές στη βιομηχανία. Θεωρώ ότι το πρωταρχικό κοινωνικό κέρδος από το πανεπιστήμιο αφορά στην άσκηση και παραγωγή επιστημόνων, ικανών να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του παραγωγικού, του εκπαιδευτικού, του πολιτισμικού δυναμικού της χώρας και της παροχής υπηρεσιών. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα θα αναφερθώ στο CERN όπου συμμετέχει η χώρα μας ως μέλος, ιδρυτικό μέλος μάλιστα, και εκπονούν έρευνα πολλοί Έλληνες. Η ετήσια συνδρομή μας το 2009 ήταν 17 εκατ. ευρώ (τώρα μειώνεται λόγω της οικονομικής κρίσης) και ένα μεγάλο ποσοστό , νομίζω πάνω από 65%, έρχεται πίσω ως παραγγελίες στην Ελληνική βιομηχανία. Νομίζω όμως ότι το ουσιαστικό κέρδος είναι η Ελληνική συμβολή στην προώθηση της νέας γνώσης και η υψηλής ποιότητας εκπαίδευση νέων επιστημόνων και μηχανικών.

• ΕΡ: Οι σπουδές που προσφέρουν τα Ελληνικά πανεπιστήμια είναι κατάλληλα προσανατολισμένες στις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας στη χώρα μας;

ΑΠ: Και ποιες είναι αυτές οι ανάγκες; Πότε ζήτησε η Ελληνική Πολιτεία ή ο ιδιωτικός τομέας την ίδρυση προγραμμάτων σπουδών και αρνήθηκαν τα πανεπιστήμια; Το αντίθετο μάλιστα έγινε. Αλλά θα ήθελα να πω δύο λόγια για τους φοιτητές. Πλην εξαιρέσεων, ο Έλληνας φοιτητής σπουδάζει για να σπουδάζει, σπουδάζει κάτι που δεν επέλεξε, σπουδάζει για να καθυστερήσει την είσοδό του στην ανεργία. Το σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια και η απαξίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης αποπροσανατολίζουν τους νέους μας και ψαλιδίζουν τα φτερά των παιδιών μας πριν ακόμα πετάξουν. Εάν τα πανεπιστήμια δράσουν σαν επιχειρήσεις θα πρέπει να περιμένει κανείς ότι θα εκμεταλλευτούν στο έπακρο την “κοινωνική αφέλεια”, ότι το πτυχίο δήθεν εξασφαλίζει επαγγελματική αποκατάσταση,.Θα αρχίσουν να προσφέρουν εύκολα, “πιασάρικα” πτυχία και εξειδικεύσεις αλλά χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα σε γνώσεις και δεξιότητες. Μία ματιά σε ιδιωτικούς οργανισμούς μεταλυκειακής εκπαίδευσης θα σας πείσει.

• ΕΡ: Θα ήθελα να επιμείνω σε αυτό το θέμα, Θεωρείτε όμως ότι το Ελληνικό πανεπιστήμιο έχει τον σωστό προσανατολισμό; βρίσκεται δίπλα στην κοινωνία; είναι συντονισμένο με τις ανάγκες της;

ΑΠ: Τα τμήματα και οι κατευθύνσεις σπουδών ιδρύονται με πρόταση των πανεπιστημίων και με υπουργική απόφαση. Τα τελευταία 20 χρόνια ιδρύθηκαν τμήματα, τις περισσότερες φορές με πρωτοβουλία της πολιτικής ηγεσίας, χωρίς σχέδιο, άναρχα, ουκ ολίγες φορές ως «ρουσφέτι» σε τοπικές κοινωνίες. Σήμερα εξαγγέλλεται η σύμπτυξη ιδρυμάτων για λόγους οικονομίας, με συνοπτικές μάλιστα διαδικασίες επειδή το απαιτούν οι οικονομικοί περιορισμοί που θέτει η τρόικα. Πολύ φοβάμαι ότι θα παρθούν αποφάσεις άναρχα και απρογραμμάτιστα. Ισχυρίζομαι ότι είναι υποχρέωση της Πολιτείας να αντιμετωπίζει τα πανεπιστήμια ως ενιαίο οργανισμό, να εκπονεί στρατηγικές και τις κατάλληλες πολιτικές χρηματοδότησης ουσιαστικών σπουδών και εξειδικεύσεων, να δώσει την δυνατότητα στον νέο και στο κάθε πολίτη να έρθει στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει αυτό που θέλει, στο βαθμό βέβαια που έχει τις γνωστικές δυνατότητες και απαραίτητες δεξιότητες. Αποτελεί μύθο η άποψη ότι είναι υποχρέωση των πανεπιστημίων να συνδέουν τις σπουδές με την αγορά εργασίας, αντιθέτως η επίσημη Πολιτεία θα πρέπει να πάψει να καθορίζει τον αριθμό και τα χαρακτηριστικά των εισακτέων με αυθαίρετο τρόπο. Απλώς για να ικανοποιήσει τη ζήτηση εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Είναι κοινωνικά επιζήμιο να κατευθύνονται οι φοιτητές στα Τμήματα, σύμφωνα με την διαμορφούμενη ζήτηση και ανεξάρτητα από τις πραγματικές απαιτήσεις των σπουδών. Υπάρχουν περιπτώσεις Τμημάτων που οι εισακτέοι δεν έχουν τις προαπαιτούμενες δεξιότητες για να σπουδάσουν την συγκεκριμένη επιστήμη με αποτέλεσμα ο μέσος χρόνος αποφοίτησης να υπερβαίνει τα 7.5 χρόνια (π.χ. στα Τμήματα Φυσικής) και με αβέβαια αποτέλεσμα όσον αφορά στην επάρκειά των αποφοίτων. Δεν βλέπω τους «αιώνιους φοιτητές» ως πρόβλημα αλλά με απασχολούν οι διαδικασίες που δημιουργούν την αιώνια φοίτηση !
Ιδιαίτερα η πανεπιστημιακή δια βίου εκπαίδευση θα πρέπει να αποτελεί υποχρέωση του εθνικού πανεπιστημιακού συστήματος ώστε με διαπανεπιστημιακές συνεργασίες να προσφέρονται κοινές σπουδές σε εθνικό επίπεδο και να δίνετε η δυνατότητα στον πολίτη να σπουδάσει, ανεξάρτητα της ηλικίας του, ή στον επιστήμονα να ειδικευθεί ή έστω να επιμορφωθεί χωρίς επιπλέον (ή τουλάχιστον με μικρή) οικονομική επιβάρυνση.

• ΕΡ: Ωστόσο για να ανταποκριθεί το πανεπιστήμιο σε αυτές τις προκλήσεις θα πρέπει να απορρίψει το συντεχνιασμό και να δεχθεί μεταρρυθμίσεις. Δεν συμφωνείτε;

ΑΠ: Όπως το Δημόσιο έτσι και το δημόσιο πανεπιστήμιο, πάσχει πράγματι από συντεχνιασμό που στις περισσότερες των περιπτώσεων συνδέεται με την πελατειακή πολιτική. Διαπιστώνοντας, το επι 30ετία κυβερνόν πολιτικό προσωπικό, (ειλικρινώς ή ανειλικρινώς δεν έχει σημασία) ότι το πελατειακό δημόσιο “δεν πάει άλλο” αποφάσισε να ευαγγελισθεί μεταρρυθμίσεις και την καταγγελία του συντεχνιασμού που το ίδιο έθρεψε όλα αυτά τα χρόνια. Αποτελεί εξ άλλου και δέσμευση που ανέλαβε, συν τοις άλλοις, με την υπογραφή του Μνημονίου. Μέχρις εδώ όλα καλά, αλλά επίσης αποφάσισε ότι μπορεί να ανανήψει και το ίδιο και επιπλέον αποφάσισε ότι, μετά από την μεταμέλειά του, μπορεί να ηγηθεί των “μεταφυσικών” αυτών αλλαγών.

• ΕΡ: Γιατί αποκαλείτε “μεταφυσικές” τις αναγκαίες αλλαγές;

ΑΠ: Για να δηλώσω ένα διαχρονικό μεταφυσικό στοιχείο της πολιτικής των Ελλήνων κυβερνώντων. Επί παραδείγματι, στην περίπτωση των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 χρησιμοποιήθηκε ως άλλοθι το επιχείρημα :“τώρα θα αναγκαστούμε να κάνουμε έργα που αλλιώτικα δεν θα τα κάναμε”, για να αναλάβουμε τη διοργάνωση και να εισέλθουμε στη γνωστή οικονομική περιπέτεια. Επαναλαμβάνοντας και τώρα αντίστοιχο τέχνασμα, οι μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο παρουσιάζονται (από εκείνους που χρεοκόπησαν την χώρα) ως άλλοθι αποδοχής και άλλων πολιτικών, δηλαδή όλων των άδικων και κοινωνικά δολοφονικών όρων του Μνημονίου (σε αυτή την περίπτωση η επαναδιαπραγμάτευση λειτουργεί και αυτή μεταφυσικά, ως η ζωή μετά θάνατον!). Λειτουργούσα η κυβερνώσα (συμ)παράταξη σε αυτό το “μεταφυσικό πλαίσιο” (δηλαδή μεταμέλειας των αμαρτωλών πολιτικών και επίκλησης σε ανώτερο Ον, π.χ. Ευρώπη ή Ευρώ ή Εταίροι κτλ) αποκηρύσσει με βδελυγμία το παρελθόν της και κατηγορεί γούρμους και άγουρους ως εμπόδιο στις θεάρεστες μεταρρυθμίσεις που προτίθεται να επιτελέσει. Όπως δηλαδή κολλούσαν την ρετσινιά του ανθέλληνα σε όποιον ήταν ενάντιος στην διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων!

• ΕΡ: Θεωρείτε ότι μόνο τα κόμματα που κυβέρνησαν αυτά τα 30 χρόνια έχουν ευθύνη. Γνωρίζετε βέβαια τον αντίλογο, ότι η Αριστερά και τα συνδικάτα έχουν ευθύνη για τη διάλυση της παραγωγικής βάσης της χώρας.

ΑΠ: Είναι πράγματι άξιον προσοχής το μένος εναντίον των συνδικάτων και της Αριστεράς, την οποία κατηγορούν ως τον πολιτικό πάτρωνα τους. Είναι να απορεί κανείς! Οι καθοδηγητές του κρατικού συνδικαλισμού και των τρακτεροκενταύρων του Θεσσαλικού κάμπου αναγόρευσαν τους τέως συνδικαλιστές-συνεργάτες τους σε “αποδιοπομπαίους τράγους”, τους φόρτωσαν συλλήβδην τις αμαρτίες της παράταξης και τους πετροβολούν. Η ΝΔ απειλεί τους, προς αυτήν προσκείμενους, συνδικαλιστές με διαγραφή σε περίπτωση που εναντιωθούν στις αποκρατικοποιήσεις. Θα έπρεπε να λυπόμαστε για τους “εργατοπατέρες”; Βεβαίως και όχι, αλλά φοβούμαι ότι ο στόχος δεν είναι οι κακώς εννοούμενες συντεχνίες και τα προνόμιά τους αλλά το συνδικαλιστικό κίνημα και τα δικαιώματα του εργαζόμενου. Ιδιαίτερα των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα, ο οποίος θα πρέπει να συρρικνωθεί και η περιουσία του να εκποιηθεί. Όπως η προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας απαξίωνε συλλήβδην το ακαδημαϊκό προσωπικό των πανεπιστημίων, λαμβάνοντας πρόφαση από υπαρκτές στρεβλότητες του κλάδου, με τον ίδιο τρόπο η ανεπάρκεια των δημοσίων οργανισμών και οι πελατειακοί διορισμοί στο δημόσιο παρουσιάζονται ως ανεπάρκεια και διαφθορά, συλλήβδην των εργαζομένων στο Δημόσιο.

• ΕΡ: Παρ’ όλα αυτά ο Δημόσιος τομέας θα πρέπει να αναδιαρθρωθεί, θα πρέπει να λειτουργεί αποδοτικά προς όφελος του πολίτη και της κοινωνίας. Αν αφήσουμε στην άκρη τις άστοχες κυβερνητικές πολιτικές του παρελθόντος δεν θα πρέπει να υποστηριχθούν οι μεταρρυθμίσεις στο Δημόσιο;

ΑΠ: Βεβαίως να υποστηριχθούν οι μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα όχι όμως η διάλυση του Δημοσίου και του κοινωνικού κράτους με πρόσχημα τις μεταρρυθμίσεις. Ανέφερα ήδη ότι οι πολιτικές ηγεσίες των Μνημονιακών κομμάτων αποτάσσουνε το στίγμα των τεραστίων ευθυνών τους και μέμφονται, όχι μόνο τους πελάτες τους αλλά όλους τους εργαζόμενους για αναποτελεσματικότητα και διαφθορά. Επιπλέον πνέουν τα μένεα εναντίον της Αριστεράς και ιδιαίτερα του ΣΥΡΙΖΑ διότι αφενός μεν προτάσσει τα συμφέροντα των εργαζομένων αφετέρου επιφυλάσσει ενεργό αναπτυξιακό ρόλο για το δημόσιο τομέα. Όπως λοιπόν η Θάτσερ χρησιμοποίησε τον πόλεμο με την Αργεντινή στα Φώκλαντ ως εθνικό ζήτημα για να συντρίψει τα εργατικά συνδικάτα και να επιβάλει τον θατσερικό μονεταρισμό, διαλύοντας το κοινωνικό κράτος, έτσι και οι ημέτεροι χρησιμοποιούν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων του στρεβλού-πελατειακού κράτους , το οποίο οι ίδιοι δημιούργησαν, για να συντρίψουν την αντίσταση των εργαζομένων και να εφαρμόσουν την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών και της περιουσίας του Δημοσίου. Η πολιτική απαίτηση που διατυπώθηκε πρόσφατα: “να προβούμε σε κάποιες μεταρρυθμίσεις πριν επαναδιαπραγματευτούμε τους όρους του Μνημονίου” κατά πάσαν πιθανότητα σημαίνει να κάμψουμε την αντίσταση των εργαζομένων πριν διαλύσουμε πλήρως τον δημόσιο τομέα.

• ΕΡ: Σε αυτό το τοπίο που περιγράφετε, ποια θα είναι κατά τη γνώμη σας η τύχη του δημοσίου πανεπιστημίου;

ΑΠ: Στο τοπίο που περιέγραψα, το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν έχει καμία προτεραιότητα. Ούτως ή άλλως δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην Ελληνική οικονομία και επείγουν σημαντικότερες Μνημονιακές εκποιήσεις. Η σύμπτυξη Ιδρυμάτων θα δημιουργήσει μεγάλα λειτουργικά προβλήματα, αν βέβαια γίνει. Έχει αρχίσει ήδη να συρρικνώνεται το ακαδημαϊκό προσωπικό, η χρηματοδότηση είναι μικρή και ελπίζω να συνεχίσει έστω και αποσπασματικά μέσω του ΕΣΠΑ. Το δημόσιο πανεπιστήμιο θα ακολουθήσει τη συρρίκνωση του ευρύτερου Δημοσίου και του κοινωνικού κράτους. Ο Ν4009 θα “στρογγυλευτεί” ώστε να γίνει αποδεκτός, τουλάχιστον ως προς την διοίκηση. Ο Έλληνας πανεπιστημιακός δάσκαλος θα συνεχίσει να εργάζεται κατά συνείδηση και σε δύσκολες συνθήκες. Το φοιτητικό κίνημα, αν δεν αλλάξει προσανατολισμό και δεν στραφεί στα ουσιαστικά προβλήματα, θα αναλώνεται σε θεωρητικολογίες, διευκολύνσεις σπουδών, περισσότερες εξεταστικές περιόδους και θα υπερισχύει το αίσθημα της απαξίωσης.

• ΕΡ: Ακούγεστε ιδιαίτερα απαισιόδοξος, Σίγουρα θα υπάρχει και άλλη λύση.

ΑΠ: Βεβαίως υπάρχει και άλλη πρόταση αλλά συνδέεται με μια πορεία ανάτασης της χώρας μας, της κοινωνίας και της οικονομίας. Όλες οι χώρες, των οποίων το πανεπιστημιακό σύστημα μας φέρνουν ως παράδειγμα, έχουν εντάξει τα πανεπιστήμιά τους σε ένα εθνικό σχέδιο που εξυπηρετεί εθνικά συμφέροντα. Μπορεί να είναι τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης αλλά πάντως έχουν εθνικό χαρακτήρα. Οι Σκανδιναβικές χώρες αναπτύσσουν από κοινού προγράμματα σπουδών που εξυπηρετούν κοινά, αναπτυξιακά συμφέροντα των χωρών που συνεργάζονται. Δυστυχώς, σήμερα στη χώρα μας η κυβερνητική πολιτική εστιάζει στην ικανοποίηση των απαιτήσεων των δανειστών μας και η χώρα βιώνει βαθειά ανθρωπιστική κρίση. Δεν υπάρχει κυβερνητική διάθεση για εθνική πολιτική ανόρθωσης της χώρας. Πιστεύω ότι η τρόικα συγκινείται για την τύχη των πανεπιστημίων μας πολύ λιγότερο από ότι την συγκινεί ο απεγκλωβισμός της οικονομίας μας από την ύφεση. Δηλαδή καθόλου. Υπό διαφορετικές συνθήκες τα πανεπιστήμιά μας θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικά εργαλεία ανάπτυξης εάν χρηματοδοτηθούν και απελευθερωθεί η Αριστεία. Αυτό πρέπει να επιδιώξουμε με ένα εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της χώρας, με επικεφαλής πολιτικές δυνάμεις που δεν είναι ένοχες για το πελατειακό παρελθόν. Ισχυρίζομαι επίσης ότι η εντιμότητα της ηγετικής πολιτικής δύναμης θέτει πρότυπα ήθους και ύφους κοινωνικής συμπεριφοράς, που είναι απαραίτητα για την εξυγίανση του Δημόσιου Τομέα και του πανεπιστημίου.

• ΕΡ: Ισχυρίζεστε ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν μπορεί να γίνουν από την σημερινή κυβέρνηση;

ΑΠ: Θα ευχόμουν να μπορούσαν. Ωστόσο οι αναγαίες μεταρρυθμίσεις προϋποθετουν το συμφέρον του πολίτη να τίθεται ως αφετηρία στην εκπόνηση πολιτικών. Μόνο πολιτικές δυνάμεις που πιστεύουν στο κοινωνικό κράτος μπορούν να δημιουργήσουν την κατάλληλη “περιρρέουσα ατμόσφαιρα” για την μεταρρύθμιση του Δημοσίου και του Δημοσίου Πανεπιστημίου. Θα εξηγήσω καλύτερα τι εννοώ με την “περιρρέουσα ατμόσφαιρα” επαναλαμβάνοντας μία από τις Ιστορίες του κ. Κόυνερ, του Μπρέχτ. «Ρώτησαν το κ. Κόυνερ την γνώμη του για κάποιον. “ Δεν τον γνωρίζω καλά, αλλά είμαι σίγουρος ότι δεν εξαγοράζεται” απάντησε ο κ. Κόυνερ. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα τον πληροφόρησαν ότι είχε κάνει λάθος για τον χαρακτήρα του ανθρώπου. Τον είχαν εξαγοράσει. Ο κ Κόυνερ απάντησε με αυταρέσκεια, “Από εμένα πάντως δεν εξαγοράζεται”!»

Δημοσιεύθηκε στις 2 Αυγούστου 2012 στην Εφημερίδα Ημέρα τση Ζάκυθος