ΣΥΡΙΖA – Προοδευτική Συμμαχία – ΝΕ Ζακύνθου

Το σήμερα αποτελεί αποτέλεσμα του χτες και το αύριο αποτέλεσμα των σημερινών επιλογών.

Του Ηλία Β. Μακρή

(Κατεβάστε το άρθρο σε μορφή pdf)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναλύσεις του κ. Κολύρη που δημοσιεύτηκαν σε συνέχεια στις 13.06 σελ 11 και στις 14.06 σελ.11, και πραγματικά η σκοπιμότητα του εκλογικού προβληματισμού, όπως άλλωστε αναφέρεται και στον τίτλο της αρθρογραφίας  του, αδικεί κατάφορα μια τόσο σοβαρή εργασία, εφόσον αυτή η εκλογική σκοπιμότητα «απαγορεύει» στον επιστήμονα την ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Για αυτούς λοιπόν τους ίδιους  λόγους του εκλογικού προβληματισμού, αλλά αυτή την φορά  υπό την οπτική γωνία που υπαγορεύουν οι προγραμματικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε και μια  άλλη διάσταση των θέσεων που αναπτύσσονται, στα στοιχεία που παρατίθενται από τον κ. Κολύρη. Δεν υπάρχει  διάθεση αμφισβήτησης ενός έτσι κι αλλιώς,  καταξιωμένου τεχνοκράτη, ωστόσο θα πρέπει και ο ίδιος να συμφωνήσει στην  καταγγελία μιας διαστροφής: Είθισται η επιστήμη των οικονομικών, αν και πολύ ενδιαφέρουσα, να χρησιμοποιείται αποσπασματικά και πάντα εκ των  υστέρων, για να δικαιολογεί τα αδικαιολόγητα, όπως την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και την συνακόλουθη ανθρώπινη δυστυχία. Επιπλέον, αντί η οικονομική δραστηριότητα να  υπηρετεί τις ανάγκες των κοινωνιών, όπως ορίζει η οικονομική επιστήμη, κατάφερε τελικά να υποδουλώσει, έως εξόντωσης τις κοινωνίες, για την εξυπηρέτηση των δικών της αναγκών (μεγέθυνση).

Τέλος πάντων,  θα  επιχειρήσουμε να ρίξουμε φως στα σημεία εκείνα που κατά τη γνώμη μας ο κ. Κολύρης άφησε στη σκιά. Συμπληρωματικά, λοιπόν, στις ερμηνείες των διαγραμμάτων του κ. Κολύρη παρατηρούμε ότι η άνοδος του ΑΕΠ από το 1950 έως και το 2004 ήταν μοιραίο να συμβεί αφού είχε προηγηθεί η καταστροφή του πολέμου. Θυμίζουμε ότι στην Ελλάδα ο πόλεμος τελείωσε το 1949, εφόσον μεσολάβησε και ο εμφύλιος. Ωστόσο, το ΑΕΠ σύμφωνα με πολλούς οικονομολόγους δεν αποτελεί αξιόπιστο δείκτη, εφόσον μετράει έναν κύκλο εργασιών και όχι κατ’ ανάγκη την οικονομική ευημερία των νοικοκυριών. Είναι μεν ένα σοβαρό στοιχείο, αλλά από μόνο του δεν είναι αρκετό να τεκμηριώσει κοινωνική ευημερία . Άλλωστε αν τα νοικοκυριά ευημερούσαν δεν θα είχαμε αυτή την αιμορραγία της μετανάστευσης, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια  έως και την δεκαετία του 70-80.  Θα πρέπει επίσης να σταθούμε και λίγο στην εγκατάλειψη της περιφέρειας  και την υπερτροφία της πρωτεύουσας. Ένα μοντέλο στρεβλής ανάπτυξης με αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο περιβαλλοντικές, αλλά και οικονομικές, εφόσον εκτός των περιφερειακών εμπεριείχε και κοινωνικές ανισότητες – αδικίες όπως η φορολογική ασυλία του μεγάλου κεφαλαίου και η έλλειψη προγραμματισμού και βιώσιμων επενδύσεων. Χώρια ο εναγκαλισμός των κυβερνήσεων διαχρονικά με κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες και η εχθρική πολιτική απέναντι στην μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, ανεξαρτήτως κλάδου και την πρωτογενή παραγωγή και μεταποίηση.

Η Τίγρης της Μεσογείου

Φτάνοντας στην εποχή που η Ελλάδα γίνεται «τίγρης» της Μεσογείου  και σωστά αποδίδεται σε Ολυμπιακά έργα, προσχώρηση στη ζώνη του ευρώ και στα φτηνά εργατικά χέρια των μεταναστών, παρατηρούμε ότι ενώ το ΑΕΠ εκτινάσσεται στα ύψη, παράλληλα εκτινάσσεται και το χρέος.  Με απλά λόγια: Αφού έγιναν έργα με δανεικά, αυξήθηκε μεν ο συνολικός κύκλος εργασιών (ΑΕΠ), αλλά παράλληλα  αυξήθηκαν και τα δανεικά, αφού στα παλιά δάνεια προστέθηκαν και καινούργια και μάλιστα ιδιαίτερα αυξημένα για την ανάγκη των έργων. Τα έργα όμως τα κατασκεύασαν  κάποιοι γνωστοί εργολήπτες  εργολάβοι με αδιαφανείς διαδικασίες (απ’ ευθείας αναθέσεις), επίσης με φορολογική ασυλία, οι οποίοι  κέρδισαν πολλά χρήματα, αφού χρησιμοποίησαν οικονομικούς μετανάστες με ιδιαίτερα χαμηλό εργασιακό κόστος και ανασφάλιστους (μαύρη εργασία). Φυσικά, τα έργα αυτά δεν αξιοποιήθηκαν, έτσι ώστε να υπάρξουν κάποια αντισταθμιστικά οφέλη στην κοινωνία. Αφού το χρέος μετριέται ως ποσοστό πάνω στο ΑΕΠ, η χρηστή διαχείριση επιβάλλει εφόσον τo AEΠ αυξάνεται, τότε υποχρεωτικά το χρέος να μικραίνει ή έστω στη χειρότερη περίπτωση θα πρέπει να σταθεροποιείται και όχι να αυξάνει και αυτό. Λίγα χρόνια νωρίτερα όμως, η απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η ένταξη της χώρας στο ευρώ είχαν ήδη δημιουργήσει την εικονική πραγματικότητα της ευημερίας με δανεικά, με αποκορύφωμα το χρηματιστήριο. Στην πραγματικότητα δημιουργήθηκε ένα ΑΕΠ που δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματική παραγωγή (φούσκα). Ο Αριστοτέλης για την σημερινή κρίση (σωστά διαβάζετε) είχε πει ότι είναι αφύσικο το χρήμα να γεννάει χρήμα, επειδή από μέσον συναλλαγής, που είναι και ο προορισμός του,  μετατρέπεται σε εμπόρευμα. Το αποτέλεσμα της αφύσικης κατάστασης δε μπορεί παρά να είναι η κρίση.  Η τίγρης βρυχάτο μεν, αλλά τελικά επρόκειτο για μια γάτα που παρίστανε την τίγρη.

Ο μεγάλος αδελφός, ο «κακός» δημόσιος τομέας: Δεν είμαστε κρατιστές βέβαια, αλλά από την άλλη  στην οικονομία δεν υπάρχουν δίπολα  τύπου «κακός» δημόσιος και «καλός» ιδιωτικός τομέας, είτε το αντίθετο. Για την οικονομία υπάρχει η δραστηριότητα που είναι πολύ συγκεκριμένη και η οποία έχει στη διάθεσή της πόρους, υλικούς και ανθρώπινους, καθώς και δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ζητούμενο αποτελεί η διαχείρισή τους ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα.  Η οικονομία δεν ασχολείται με το όνομα του ιδιοκτήτη της επιχείρησης, εκφράζοντας γνώμη για το πώς θα έπρεπε να λεγόταν αυτός ο ιδιοκτήτης. Αν η διαχείριση της συγκεκριμένης επιχείρησης βρίθει παρανομιών, τότε πάνε φυλακή οι υπεύθυνοι. Δεν ξεπουλιέται  η επιχείρηση, ούτε απολύονται οι εργαζόμενοι, με προϋπόθεση βέβαια, ότι η δραστηριότητα είναι συμβατή με την αγορά. Άρα, καλό θα είναι να απαντάμε με σαφήνεια σε αυτό που μας ρωτάνε. Αν το κράτος είναι πλαδαρό, πολύ απλά θα πρέπει να γυμναστεί για να σφίξει. Και αυτό αποτελεί θέμα διακυβέρνησης και διοικητικής αναδιοργάνωσης κάτι που προβλέπεται στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Δε είναι δυνατόν όμως, να αναλάβουν μια τέτοια ευθύνη αυτοί που ευθύνονται για την πλαδαρότητα και φυσικά δεν ξεπουλάμε.

Μνημονιακή VS Αντιμνημονιακή ανάπτυξη:

Τα διαγράμματα και οι προβολές  του κ. Κολύρη στο δεύτερο μέρος του άρθρου που προτείνουν ως μόνη λύση την τήρηση του μνημονίου, βασίζονται στις  εξής παραδοχές:

α. Αποκλείουμε την δυνατότητα ανάπτυξης  χωρίς την μνημονιακή χρηματοδότηση.  β. Αποκλείουμε τη δυνατότητα συμφωνίας σε μια διαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης, που θα έχει ευεργετικές συνέπειες όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για ολόκληρη την Ευρωζώνη, ενώ δεν δεχόμαστε ότι το αντίθετο θα σημάνει ανεξέλεγκτη χρηματοοικονομική καταστροφή για ολόκληρη την Ευρώπη.

Μόνο με την αυστηρή τήρηση αυτών των δύο παραδοχών επιβεβαιώνονται τα  διαγράμματα του κ. Κολύρη, φυσικά γίνεται επίκληση στους διεθνείς οίκους, αλλά είναι γνωστό τα συμφέροντα που υπηρετούν αυτοί οι οίκοι και η διεθνής αμφισβήτησή τους από την άλλη μεριά.

Ας δούμε όμως λίγο την μνημονιακή ανάπτυξη:

1^ο Βήμα η συμπίεση προς τα κάτω της αγοραστικής δυνατότητας του καταναλωτή (μείωση μισθών συντάξεων, επαχθής φορολόγηση  και απολύσεις). Αυτό συνεπάγεται το κλείσιμο ακόμη περισσότερων μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

2^ο Βήμα. Ευνοϊκό έδαφος για τη δημιουργία και είσοδο μεγάλων πολυεθνικών σε κάθε οικονομική δραστηριότητα με αποικιοκρατικούς όρους. Η είσοδος αυτή καταγράφεται βέβαια ως άνοδος του ΑΕΠ. Και σύμφωνα με τους ορθόδοξους οικονομολόγους αυτό λέγεται ανάπτυξη. Αυτό σύμφωνα με εμάς τους ανορθόδοξους λέγεται Κινεζοποίηση στην καλύτερη περίπτωση, γιατί υπάρχουν και χειρότερα. Ας δούμε όμως έναν διαγραμματικό, πιστεύουμε συμπληρωματικό  αντίλογο, στην  θέση του κ. Κολύρη.

Ο αντίλογος. (Η μοντελοποίηση της Αριστοτελικής Μεσότητας)

Κατά τον Solow, το εισόδημα (Υ) είναι συνάρτηση Κεφαλαίου (Κ) και εργασίας (L)[1].

Y= (K,L). Εμείς απλά χωρίζουμε το Κ σε μεγάλο κεφάλαιο k₀ και μικρομεσαίο k₁.

Δηλαδή, Κ= k₀ + k_1. H παρέμβασή μας “g” θα εφαρμόζεται προκειμένου να ανακόπτεται η ανοδική τάση του μεγάλου κεφαλαίου υπέρ του μικρομεσαίου, με τους περιορισμούς:

1. να μην υφίστανται αρνητικές επιπτώσεις στο συνολικό εισόδημα, αλλά θετικές
2.  η παρέμβαση “g” γίνεται πάντα συναινετικά.

Το μαθηματικό πρόβλημα[2] που τέθηκε εδώ ήταν η εύρεση μιας συνάρτησης, της “g”,  η οποία θα εφαρμόζεται σε ένα άθροισμα μειώνοντας τον μεγαλύτερο όρο του και αυξάνοντας τον μικρότερο, έτσι ώστε το αποτέλεσμα του αθροίσματος να αυξάνεται. Ο ρυθμός αύξησης του αθροίσματος συνολικά, σε αυτή την πολύ πρώιμη φάση, μας είναι αδιάφορος.

Η ζητούμενη συνάρτηση για το άθροισμα Κ = k₀ + k_1, όπου   k₀>k₁, είναι μια  συνάρτηση του Κ της μορφής:

F(x) = k₀(1-e[-(x-k₀)²/m]/k₀) + k₁/ (1 – e[ – (x – k₁)² /m] /k₁).

Σημ: m =  ο μέσος των k₀ & k₁.  Οι αγκύλες [  ] είναι εκθέτες της e.

Στο σχετικό διάγραμμα  που ακολουθεί σχ.1, δόθηκαν δειγματικά κάποιες τιμές. Έτσι, Κ=8, k₀=5, k₁ = 3, άρα ο μέσος m=4 Παρατηρούμε ότι υπάρχει μια συνεχώς

αυξανόμενη πορεία του συνολικού κεφαλαίου, ως αποτέλεσμα της παρέμβασης, μέχρι που στο παράδειγμά μας φτάνει f(x) >9,5. Άρα αυξάνεται και η παράμετρος

σχ.1.

της εργασίας “L” εφόσον το περισσότερο κεφάλαιο για να αποδώσει απαιτεί

αύξηση και της εργασίας. Αν όμως η παρέμβαση “g”  δεν σταματήσει, αρχίζει η πτώση, έως ότου τελικά υφίσταται κατάρρευση του συστήματος.

Η μνημονιακή ανάπτυξη. 

Ένα εύλογο ερώτημα γεννιέται από την απόπειρα της προσέγγισης «g». Εφόσον η λογική της προσέγγισης δεν είναι παρά η αύξηση του απασχολούμενου κεφαλαίου, ώστε να αυξηθεί και η εργασία, γιατί το απασχολούμενο κεφάλαιο στην παραγωγή να μην αυξάνεται ανάποδα, όπως απαιτεί και η σημερινή πολιτική συγκυρία; Γιατί θα πρέπει η αύξηση του συνολικού κεφαλαίου που συμμετέχει στην παραγωγή να συντελείται ελεγχόμενα υπέρ του μικρομεσαίου και σε βάρος του μεγάλου κεφαλαίου; Μόνο και μόνο επειδή το υποστήριζε ο Αριστοτέλης πριν 2500 χρόνια; Γιατί να μην αυξάνεται το μεγάλο κεφάλαιο σε βάρος του μικρομεσαίου;

Σε μια τέτοια περίπτωση θα εφαρμόζαμε τη συνάρτηση ανάποδα, δηλαδή:

F(x)=k1(1-e[-(x-k1) ²/m]/k1) + k0/ (1 – e[ – (x – k0) ²/m] /k0).

Και το διάγραμμα

Σχήμα 2.

Διαπιστώνεται ότι ξεκινάμε με πτώση και κάπου κοντά στο μηδέν αρχίζει ξανά η ανοδική  πορεία. Η πορεία επιβραδύνεται και «σταθεροποιείται» μετά το 8,25 και δεν υφίσταται κατάρρευση. Επειδή το ζητούμενο είναι το κεφάλαιο, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι εφαρμόζοντας μια τέτοια μέθοδο ουσιαστικά, πετυχαίνουμε τη στασιμότητα, αφού προηγούμενα διανύθηκε μια επώδυνη (πτωτική φάση) πορεία, αυτό που βιώνουμε σήμερα δηλαδή, ώστε να φτάσουμε ξανά εκεί που ήμασταν.

Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι:

Η άνοδος του μεγάλου κεφαλαίου σε βάρος του μικρομεσαίου δεν επιφέρει σχεδόν καθόλου αύξηση του συνολικού κεφαλαίου που απασχολείται στην παραγωγή.

Ξεκινάει με πτωτική πορεία και  λογικό, εφόσον θα πρέπει προηγούμενα να κλείσουν οι όποιες ανταγωνιστικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις για να μονοπωλήσουν την αγορά οι μεγάλες αλυσίδες, με ότι όμως αυτό συνεπάγεται για τις τοπικές αγορές, χώρια το κοινωνικό κόστος. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να κλείσουν οι μικρομεσαίοι  και να ανθίσουν οι μεγάλοι είναι η όσο δυνατόν μεγαλύτερη συμπίεση προς τα κάτω της αγοραστικής δύναμης  των εργαζομένων.

Τελικά υφίσταται άνοδος  των δεικτών βασικά και όχι της κοινωνικής ευημερίας που θα οδηγήσει όμως εκεί από όπου ξεκίνησε η παρέμβαση περίπου, μόνο όμως στο επίπεδο των μεγεθών . Θυμίζουμε ότι όταν ξεκίνησε η παρέμβαση το Κ=8 για να καταλήξει Κ=8,25.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι εδώ δεν υπάρχει συνέχεια. Η σταθεροποίηση μετά τις 8,25 μονάδες συνολικού Κεφαλαίου στην οικονομία λέγεται στασιμότητα και μοναδικός τρόπος για να ξεπεραστεί η στασιμότητα είναι η καταστροφή κεφαλαίου, η οποία ιστορικά γίνεται με πόλεμο και καταστροφή.

Την επιχειρούμενη τεκμηρίωση της απόπειρας έρχεται να ενισχύσει η θεωρία  των “Κ waves” (κυμάτων Κ) του Nikolai Dmitriyevich Kondratiev και των συνεχιστών του. Δεν μπορούσαμε παρά να προσέξουμε ομοιότητες, αν και η δική μας προσέγγιση είχε διαφορετικό δρομολόγιο. Προκαλεί εντύπωση ότι τα δύο σχήματα του μοντέλου μας, σε διαδοχή σχ.3, αποτελούν ένα κύμα «Κ».

Η θεωρία των “K waves” υποστηρίζει την ύπαρξη μεγάλων ημιτονοειδών κυμάτων, με βάση τα οποία εξελίσσεται κάθε καπιταλιστική οικονομία. Αυτά τα κύματα παρουσιάζουν μία σχεδόν σταθερή χρονική διάρκεια που κυμαίνεται από 40 έως 60 χρόνια, με μέσο όρο την πεντηκονταετία. Σε κάθε κύμα εναλλάσσονται χονδρικά δύο καταστάσεις, μία συνεχούς ανάπτυξης, με βραχύβιες ανακοπές και μία αντίθετη συνεχούς συρρίκνωσης με σύντομες αναλαμπές. Έως σήμερα έχουν καταμετρηθεί πέντε κύματα, αλλά μόνο τα δύο πρώτα κύματα πρόλαβε να διαπιστώσει ο ίδιος ο Kondratiev.

Από την εποχή του Kondratiev αναδύονται τέσσερις σχολές ερμηνείας του κύματος που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τους λόγους ύπαρξής του στις καπιταλιστικές οικονομίες και επικεντρώνονται στις καινοτομίες και την εισαγωγή κυρίαρχων, νέων τεχνολογιών (βλ.σχ 4), στις μαζικές επενδύσεις κεφαλαίων και φυσικά στις μεγάλες οικονομικές κρίσεις.

Σχήμα 4. Πηγή wekepedia…

Η δική μας παρατήρηση στην πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση του Ρώσου οικονομολόγου έγκειται στην έννοια «συγκέντρωση». Δηλαδή, το κύριο χαρακτηριστικό της τεχνολογικής έξαρσης σε κάθε εποχή είναι ότι ο έλεγχος της τεχνολογίας και των μέσων άνηκε πάντα σε μια ολιγαρχία του πλούτου. Αξίζει δε να υπογραμμίσουμε  ότι αυτό που έρχεται να περιγελάσει όλους όσους ασχολούμαστε με αναπτυξιακά αντικείμενα είναι ότι η τεχνολογική πρόοδος που χαρακτηρίζει κάθε εποχή, τελικά οδηγεί σε οικονομική κρίση, πόλεμο και καταστροφή (βλ. σχ.5)

Σχήμα 5. Πηγή wekepedia

Μήπως η συγκέντρωση των μέσων παραγωγής σε όλο και λιγότερα χέρια,  όπως στο σχ. 2, του μοντέλου μας οδηγεί στη δυστυχία που φαίνεται ξεκάθαρα στους πολέμους του σχ. 5;